Entry for January 05, 2008 Văn chương và đời thường

Tôi nhớ trước đây khi dạy về bài “Giá trị của tác phẩm văn chương’, tôi có lấy những ví dụ về truyện “Cô bé bán diêm”, tôi cho rằng ai cũng thật sự xúc động khi đọc đến đoạn kết của câu chuyện. Và sẽ không ít người đọc nghĩ rằng, nếu mình trông thấy tình cảnh ấy ắt hẳn mình đã làm 1 điều gì đó cho cô bé.

Tôi lại lấy ví dụ, không ít người trong chúng ta khi bước chân vào 1 quán ăn, quán cafê, chúng ta cảm thấy rất khó chịu khi có những người đàn bà bán vé số, những cậu bé bán báo, những cô bé dẫn theo người đàn ông mù lòa ngửa nón…. đến mời mua, hay đến xin tiền. Chúng ta thường thản nhiên lắc đầu, không buồn nhìn xem họ là ai, thậm chí có người còn bực dọc: “Không mua đâu. Đi đi…”

Đến chiều khi về đến nhà, chúng ta tình cờ đọc 1 bài báo, trong đó kể về hoàn cảnh rất đáng thương của 1 cậu bé: mẹ bệnh nặng, cha mất sớm, 9-10 tuổi đầu là anh cả, em đã phải gánh trách niệm của cả mẹ lẫn cha, 1 buổi đến trường, 1 buổi lo tìm cái ăn cho mẹ cho em, em chỉ có mỗi ước mơ duy nhất: mong mỗi ngày trời đừng mưa để em có thể bán hết xấp vé số trên tay, để mẹ không phải lên cơn nhức nhối bởi sự thay đổi của tiết trời…

Đọc đến đó, mỗi người chúng ta lại cũng trỗi dậy lòng nhân: nếu có gặp, mình sẽ mua dùm em vài tờ vé số. Nhưng chúng ta đâu ngờ rằng, cậu bé đó chính là người mà ta đã tỏ vẻ bực bội xua đuổi sáng nay…

Những ví dụ đơn giản như thế để thấy rằng: văn chương có tác động lớn như thế nào đối với mỗi chúng ta.

Nhưng tôi lại nghĩ: làm sao để có thể biến những tình cảm mà mình có khi đọc từ truyện, từ sách, từ báo trở thành 1 tình cảm, 1 hành động hiển nhiên trong đời thường?

Hôm nay tôi đọc bài “Lênh đênh những mảnh đời Việt Kiều Tonle Sap” của tác giả Vũ Quí Hạo Nhiên, trong đó có đoạn:

- Charlie Nguyễn, đạo diễn phim Dòng Máu Anh Hùng, kể lại kinh nghiệm của anh khi tới viếng ngôi làng nổi cùng với một nhóm người Mỹ gốc Việt. Anh nói:

“ Có những đứa trẻ đến xin tiền tụi tui. Tụi nó nhỏ lắm… và chúng bám vào bên sườn chiếc tàu máy của chúng tôi để xin tiền… chúng van nài tụi tôi để xin một ngàn riel, tức chỉ khoảng 25 cents Mỹ.

…Lúc đó tàu nổ máy trở về Phnom Penh, nhưng lũ trẻ vẫn cứ bám vào, trong khi chiếc thuyền càng lúc càng rời xa ngôi làng nổi… Cuối cùng tụi tôi đành phải đưa tiền cho tụi nhỏ. Chúng cám ơn, nhét tiền vào quần cụt, rồi nhảy xuống nước”…

Phải gian nan như vậy để xin được một số tiền tương đương với 25 cents. Nhưng điều đó có nghĩa là đứa trẻ sẽ được tới trường năm ngày để học tiếng Việt, và có ai biết được chúng còn cần thêm bao nhiêu nữa để có đồ ăn, có áo mặc, hoặc để sửa chữa cái mái che trên đầu chúng.

Đọc đến những dòng cuối cùng tự dưng tôi thấy lòng buồn vô hạn. 25 cents có nghĩa lí gì đâu trong cuộc sống hằng ngày của tôi, và những người quanh tôi. Giá mà tôi có thể đặt cả một nắm những đồng 25 cents vào tay những đứa trẻ nhỏ, ‘nhỏ lắm’ kia trước khi tàu nổ máy, để chúng không phải ‘gian nan’ như vậy, và biết đâu chúng có được một niềm vui bất chợt trong một ngày ‘trúng mánh’…Và chính tôi cũng sẽ cảm thấy vui vì điều đó. Nên lắm chứ!

Nghĩ là như vậy, nhưng tôi biết, trong cuộc sống, tôi vẫn cứ như bao người, vô tình, lơ đễnh bước qua những nghiệt ngã, những nhọc nhằn, những đắng cay của người khác. Để rồi bất chợt một chốc nào đó bỗng miên man một chút gì như ân hận, như tiếc nuối: giá như…